'Gezond eten lijkt al moeilijk genoeg. Vegan en vegetarische diëten maken dit alleen maar complexer', zegt Inge Coene van NICE. 'Voedingsmiddelen kunnen niet zomaar 1-op-1 vervangen worden.' Er is nood aan nutritionele richtlijnen voor alternatieve plantaardige producten, zoals in Nederland.

Wanneer de voedingskeuze beperkt wordt door een strikt plantaardig dieet, loopt het lichaam volgens de Hoge Gezondheidsraad meer risico’s op geheel of gedeeltelijke tekorten van een aantal belangrijke voedingsstoffen. Het gaat dan om essentiële aminozuren (onmisbare bouwstenen voor onze lichaamsweefsels en spieren), bepaalde omega-3-vetzuren, mineralen en spoorelementen zoals calcium, ijzer, zink en jodium en/of vitamines zoals B12 en D. 'Hoe meer producten uit de voeding geschrapt worden, hoe complexer het wordt om voldoende van alle noodzakelijke voedingstoffen in te nemen. En dan komt  de consument al snel terecht bij supplementen, die ook hun beperkingen hebben', aldus Inge Coene, voedingskundige bij het Nutrition Information Center (NICE). Sinds 1992 geeft dit voedingsinformatiecentrum in samenwerking met diverse experten wetenschappelijk onderbouwde informatie over de voedings- en gezondheidsaspecten van de producten van onze land- en tuinbouw en visserij, en duiding bij actuele trends en inzichten rond voeding en gezondheid.

Voedingsmatrix

'Voedingssupplementen kunnen nodig zijn en hun nut hebben, maar ze kunnen een gezonde voeding niet vervangen of een eenzijdig voedingspatroon niet zomaar goedmaken', vervolgt Coene.

'Voeding is meer dan een optelsom van voedingsstoffen. De interactie tussen voedingscomponenten en de fysische en scheikundige vorm waarin de voedingsstoffen voorkomen – de voedingsmatrix - spelen ook een rol en bepalen de uiteindelijke biobeschikbaarheid van voedingsstoffen en de gezondheidseffecten van een voedingsmiddel mee. Voedingsstoffen in de vorm van supplementen kunnen bijgevolg andere gezondheidsuitkomsten hebben dan wanneer ze via de voeding worden ingenomen. Elk voedingsmiddel draagt op zijn manier bij tot een gezonde voeding. Dat wordt goed weergegeven door de voedingsdriehoek en de ‘Food Based Dietary Guidelines’ van de Hoge Gezondheidsraad', legt de voedingsdeskundige verder uit.

Alternatieve producten

Dierlijke voedingsmiddelen kunnen evenmin zomaar één-op-één vervangen worden door om het even welk plantaardig product, eenvoudigweg omdat de samenstelling heel verschillend is. Als voorbeeld noemt Coene plantaardige alternatieven voor zuivel, maar dat geldt ook voor het groeiende aanbod aan bijvoorbeeld vleesvervangers.

Het aanbod aan plantaardige drinks is zeer groot. Ze zien er allemaal uit als melk, maar hun samenstelling kan sterk afwijken van die van melk. Enkel sojadrinks verrijkt met calcium en vitaminen kunnen een glas melk nutritioneel vervangen. Aan alternatieven op basis van bijvoorbeeld haver, rijst of amandelen zijn meestal ook calcium en vitaminen toegevoegd, maar zij brengen veel te weinig eiwitten aan. Zuivel is een belangrijke bron van hoogwaardige eiwitten. 'Als je zuivel dan systematisch één op één gaat vervangen door bijvoorbeeld een haverdrink, dan zal je misschien wel voldoende calcium binnenkrijgen. Maar dan heb je nog geen eiwitten binnen', weet de voedingskundige. 'Als de consument zich daar bewust van is en voldoende eiwitten ergens anders gaat halen, dan hoeft dat geen probleem te zijn. Maar als je producten gaat positioneren als een vervanging van melk, dan riskeer je wel dat ze niet de juiste keuze maken en dan kan dat op termijn toch tot bepaalde tekorten leiden. Consumenten laten zich makkelijker leiden door de smaak, het uitzicht en het gebruiksgemak dan door de inhoud van het etiket. We moeten ons daarvan bewust zijn.'

Richtlijnen voor alternatieven

In Nederland publiceerde het Voedingscentrum duidelijke richtlijnen voor de samenstelling van nutritioneel geschikte plantaardige alternatieven. Plantaardige drinks als alternatief voor melk moeten minimaal 20 energie% eiwit en 0,24 microgram vitamine B12 en 80 mg calcium per 100 ml bevatten. Daarnaast gelden er maxima van 1,1 gram verzadigd vet, 6 gram suiker en 0,15 gram zout per 100 ml. 'Er circuleren ook criteria in België, maar die zijn nog niet uniform en officieel.' Coene staat positief tegenover duidelijke criteria, maar het advies om gezond en gevarieerd te eten blijft prioritair.

www.nice-info.be